Etter at vedtaket om å leggja ned Bjoa skule blei fatta før jul, tok det ikkje meir enn eitt døgn før det spirte ein ny idé. No, berre månader seinare, ligg det føre ein grundig søknad om ein ny montessoriskule. Foreldregruppa håpar Vindafjord kommune støttar initiativet – ikkje med pengar, men med tillit.
Frå vedtak til initiativ
Det starta med eit nedleggingsvedtak. Det heldt fram med ein telefon. No kan det enda med ein heilt ny skule – eigd av bygda, forma av foreldre, og bygd på ein internasjonalt anerkjend pedagogikk.
Den 17. desember vedtok kommunen å leggja ned Bjoa skule.
– Det tok ikkje meir enn éin dag før me fekk den første telefonen, seier Thomas Alvseike. – Foreldre frå nabokommunen spurde: Har de vurdert montessoriskule?
Han smiler.
– Me hadde faktisk ikkje det. Men det sådde eit frø.
I dag er han styreleiar i Vindafjord Montessoriskule AS, eigd av Bjoa Bygdeutviklingslag. Prosjektet har fått brei støtte i bygda og allereie fleire interessentar enn det som er naudsynt for godkjenning.
Inspirasjon frå Ølve
Dei siste dagane før jul blei ikkje brukte på julebakst og gavehandel, men på digitale samtalar med Ølve Montessoriskule i Kvinnherad – ein skule som sjølv blei etablert etter eit nedleggingsvedtak.
– Dei hadde vore i akkurat same situasjon, fortel Alvseike. – Nedlagt skule. Synkande barnetal. Lita bygd. Men dei fekk det til. Dei sa: Det krev innsats, men det går. Og det er verdt det.
For få år sidan hadde Ølve barnehage to barn. I dag er den full.
Dette inspirerte. I romjula samla unge vaksne i bygda seg, og blei einige: Dette er eit tog vi ikkje kan la gå frå oss.
Frå nysgjerrige foreldre til overtydde eldsjeler
Etter nyttår heldt dei ope foreldremøte, for å høyre om det var fleire av foreldra som syns dette var spennande. Rektor og styreleiar frå Ølve deltok med grundig informasjon og svar på mange spørsmål.
– Noko skjedde med meg i det møtet, seier far Leif Bjarne Klette Steinsland. – Eg kom på møte fordi eg ville ha ein nærskule. Eg gjekk heim frå møte og ville ha ein montessoriskule. Eg visste ikkje i forkant av møte kva denne pedagogikken innehaldt– men han gir verkeleg meining. Struktur og fridom, meistring og lærelyst – på elevane sine premiss.
Gruppa hadde sett ei nedre grense på 20 barn på interesselista for å gå vidare. Nå er talet på lista oppe i 40.
Bjoa Bygdeutviklingslag stilte opp som eigar, og saman med foreldregruppa blei det oppretta styre og aksjeselskap. Søknaden vart sendt til Utdanningsdirektoratet før fristen 1. februar. Målet er å starte opp ein skule med 25 elevar frå 1.-7. klasse, hausten 2026.
Hospitering i Kolbeinsvik: – Læringsglede i praksis
Torsdag reiste ei gruppe foreldre til Kolbeinsvik Montessoriskule i Austevoll for å sjå pedagogikken i praksis. Rektor Dorthea Møgster tok imot.
Skulen starta med 24 elevar for ni år sidan. I dag har dei 58 – og venteliste. Dei siste fem åra har skulen vore full.
– Dette er ein leksefri heildagsskule, forklarer Møgster. – Me har to lange arbeidsøkter kvar dag, og midt på dagen eit times friminutt og felles lunsj – som elevane sjølve lagar.
Undervisninga er gratis og skulen er finansiert direkte via statlege tilskot.
Foreldra blir tatt imot i band- og korrommet. For tida fungerer vindusposten og som rom for forkultivering av planter til kjøkkenhagen deira. Her har elevane undervisning i alt frå ukulele til rockeband og skulekor.
Stille flyt og strukturert fridom
Turen går vidare opp i 2 store klasserom, som rommar alle 58 elevane.Klasseromma ser heilt annleis ut enn tradisjonelle skulemiljø. Nokon elevar sat ved bord, andre i sofakrokar eller på golvet. Det var ro, konsentrasjon og ein stille summing av aktivitet.
Læremateriellet var vakkert organisert – frå det enklaste til det mest avanserte. Her kunne barna gå i djupna, med støtte tilpassa nivå og interesse. Nokre jobba med stoff langt over trinnet sitt.
– Elevane får ein tre-vekersplan frå læraren. Lærarane jobbar ut frå årsplanar og periodeplanar for elvanane. Elvane lagar seg ein eigen plan for dagen. Dei vel sjølv rekkefølgje og fordjuping, men det er ikkje valfritt om dei jobbar eller ikkje, seier Møgster.
Undervisninga skjer i små grupper, gjerne på golvet. Elevane kan reise seg, hente frukt, vatn – eller få fysisk avbrekk gjennom praktiske oppgåver frå vaktmeisterlista.
– Dette er robuste barn i praksis
Steinsland var tydelig imponert over det han fekk sjå.. – Det fasinerte meg korleis elevane arbeidde i ro og flyt. - For 3 dagar sidan var alle foreldre i Vindafjord invitert på foredrag om robuste barn. Foredraget blir innleia med det som vart definert som “ikkje forhandlingsbare behov”, for ungane - for å skape robuste barn. Å komma her i dag og høyre og sjå i praksis montessoripedagogikken er i den samanheng ganske fasinerande. I den offentlege skulen er det metodefrihet. Det er det ikkje i montessori. Det me har fått sett i dag er jo dei fleste momenta frå foredraget i praksis, og det er ikkje valfritt og avhengig av den enkelte lærarars interessefelt. - Tenk om me får lov å gi dette til ungane våre!
Ein skule med høgt skulenærvær
Rektor Møgster har vore med sidan oppstart og bekreftar at ho syns dei lagar gode og trygge barn.
– Me har minimalt med skulevegring, seier rektor Dorthea Møgster – litt undrande, som om ho aldri har måtte svare på det før. – Eg veit ikkje kvifor, seier ho. – Men eg trur det handlar om korleis me jobbar her. Elevane må kjenne seg trygge før dei kan lære. Me bygger fellesskap, tilpassar til kvar enkelt og gir alle gode meistringsopplevingar i skulekvardagen.
Tilbakemeldingane på elevane som starter i ungdomsskulen er også gode. Grunnlaget gitt i montessoriskulen fungerer fint både fagleg, men ikkje minst at det er ungdommar som engasjerer seg, stiller spørsmål og tar ansvar for fellesskapet og eiga læring.
Refleksjonar på ferjeturen heim
– Det gjorde inntrykk, seier far Thorleif Hvidsten. -For meg var dette eit besøk for å sjå kva denne pedagogikken me har lest om, artar seg som i praksis. - Eg blir rett og slett litt rørt. Dynamikken mellom ungane, læregleda, det fysiske læremateriellet. Det er imponerande å sjå korleis barna forstår abstrakte konsept – og korleis alt heng saman.
Mor Annbjørg N. Våge bekrefter at også ho lot seg imponere. Ho reflekterer - me var der i 2,5 time, ukjende vaksne som står midt i rommet blant 58 barn og snakkar saman og kikkar på dei. Likevel er alle barna i gong med sine ting og lar seg ikkje forstyrre. Rommet var liksom fullspekka med læring. Ingen uro, kun lavmelt summing mellom elevar i gruppearbeid. – Eg har aldri opplevd noko liknande, seier ho.
Våge er sjølv tidlegare norsklærar og beit seg kanskje derfor ekstra godt merke i haldninga frå fleire av lærarane om at her kom dei ikkje til å slutte før dei blei bært ut.
Møgster fortel at dei har ingen problem med å få fylt opp pedagogstillingane sine. Kanskje kan Våge bli ein av fleire lærar som faktisk vel å gå tilbake til læraryrket når dei får muligheten til å praktisere montessoripedagogikk? Ho lovar ingenting, men seier at interessa er aukande, og at ho den siste tida har lært mykje om pedagogikken. - For elevar i grunnskulealder er dette ein godt utprøvd pedagogikk som ser heile barnet og barnet si naturlege utvikling. Det inspirerer at det fungerer så godt i praksis!
Finansiering og framtid: Ei investering utan kostnad
Etableringa av Vindafjord Montessoriskule vil ikkje påvirke kommuneøkonomien i nevneverdig grad. Skulen blir finansiert gjennom statleg tilskot, på same måte som andre godkjende friskular i Noreg. Kommunen vil få redusert rammetilskotet sitt med ca 80% for det talet på elevar som dei ikkje lenger har ansvar for. Det offentlege tilbodet vert ikkje svekka – tvert imot kan det bli avlasta.- Erfaringar andre montessoriskular viser oss at eelvar som ikkje har funnet plassen sin i den offentlige skulen kan fungere fint i normalklassen når metodikken er endra.
– Dette handlar ikkje om å ta noko frå nokon, seier ein av initiativtakarane Thomas Alvseike. – Det handlar om å gi bygda, kommunen og borna våre noko tilbake. Det kostar ingenting – men det kan bety alt.
Ein plan er klar – no treng dei eit ja
Foreldra har levert ein grundig søknad til Utdanningsdirektoratet. Dei har organisert seg, fått eigarskap gjennom bygdeutviklingslaget, og er klare for å starte opp.
– No treng me at Vindafjord kommune er framoverlente og gir eit tydeleg, positivt høyringssvar, seier Alvseike.
For dette handlar ikkje berre om ein skule.
Det handlar om at ei bygd vil ta ansvar for si eiga framtid, valfridom for foreldre og eit pedagogisk alternativ til barna i Vindafjord.
